_1693980289.gif "#")
प्रारम्भ / अहिले साहित्यमा नयाँ–नयाँ चिन्तन र विचारहरूले प्रवेश पाएका छन् । सभ्यता, संस्कृति, साहित्य र समालोचनामा उत्तरआधुनिकता मात्र होइन, पाश्चात्य जगत्मा उत्तर उत्तरआधुनिकताबारे पनि चर्चा–परिचर्चा सुरु भइसकेको छ । पछिल्ला केही दशकमा समालोचनामा लैङ्गिक समालोचना, पर्यावरणीय समालोचना, जनजातीय समालोचना जस्ता विविध क्षेत्रहरू देखिएका छन् । साहित्यमा प्रवेश पाएको जनजातीय चेतना पनि यस्तै एउटा नवीन चिन्तन हो । यस्ता साहित्यमा विषय, घटना, प्रसङ्ग र परिवेशलाई जनजातीय दृष्टिबाट हेरिएको हुन्छ । साहित्यमा यो प्रयोग र हेराइ यहाँ मात्र होइन, संसारभरि नै चलेको छ । यस्ता साहि
धरान / प्रदेश १ को आदिवासी जाति समुदायका भाषा, संस्कृतिको स्थिति र अवस्थाको समीक्षा गर्न धरानमा प्रादेशिक भाषा, संस्कृति सङ्गोष्ठी गरिएको छ । नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय राष्ट्रिय सांस्कृतिक अध्ययन केन्द्र दाङ र प्राडा टंकप्रसाद न्यौपाने अध्ययन अनुसन्धान केन्द्र धरानको आयोजनामा गोष्टी भएको हो । गोष्टीमा भाषा तथा संस्कृतिका विषयमा ८ जनाले कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए । प्रदेश १ का खानेपानी, सिँचाई तथा उर्जामन्त्री तिलकुमार मेन्याङबोले उद्घाटन गरेको गोष्टीमा पहिलो सत्रमा प्रदेश १ को जाति भाषा र स्कृतिको विषयमा प्राडा माधवप्रसाद पोखरेल, देवान जाति संस्कृति र भाषाका विषयमा प्राडां टंकप्रसाद न्यौप
देशभक्त विकसित देश ,समृद्ध नेपाल खोज्छमान्छे आफ्नै देशमा यसरी पनि काल खोज्छ ।। यो सरकार चोर्न लुट्न जताततै प्वाल खोज्छ देश सिमामा मेची महाकाली पर्खाल खोज्छ ।। यो ज्यानलाई उसको खोज यस्तो छ महोदयजस्तो बिरामी हुँदा मान्छे अस्पताल खोज्छ ।। यी आँखाहरू को भाषा कसले बुझ्ने खै यहाँजवाफ नआउँदापनि कहिल्यै सवाल खोज्छ ।। फाइदामा एकछिन मिले भन्दैमा भ्रममा नपरौँपछि गौले गौकै ,बाख्राले बाख्राकै बगाल खोज्छ ।।
धरान/राष्ट्रव्यापी कविता प्रतियोगितामा एस.आर.दुवाडीले प्रथम स्थान हासिल गरेका छन् । दुवाडीको राष्ट्रियता खातिर शीर्षकको कविता सर्वोत्कृष्ट भएको हो । कविशिरोमणि लेखनाथ पौड्यालको १३९ औं जन्मजयन्तीका अवसरमा भएको प्रतियोगितामा गोरखा घर भएका तनहुँको देवघाटमा रहेको महेश संस्कृत गुरुकुलमा अध्ययनरत कवि दुवाडीको कविता प्रथम चरणबाट छानिएका १५ वटा कवितालाई जितेर सर्वप्रथम भएको हो । त्यसै गरी ललितपुरका नवराज आचार्यको फोन संवाद कविता द्वितीय, धरानका कवि तीर्थराज विश्वकर्माको खबर शीर्षकको कविता तृतीय र काभ्रेपलान्चोककी कवि अनिता धितालको फूलको अनुरोध कविताले सान्त्वना स्थान प्राप्त गरेको थियो । विजयी कवि
समाज म त भरखर जन्मिएको बालक मलाई के थाहा तिमीले दिएको उपनाम बालिका र बालकमैले आफ्नो विशेषता आफैँ बताउन पाएको छैन समाजतिमीले त घर गरिखाने र त अर्काको घर जाने भनी दबाईसक्यौ समाज । समाज परिवर्तनको कुरा गर्छौ रे तिमीअनि छोरी जन्मदा नाक खुम्च्याउने रे पनि तिमीबलवान र कमजोरीको उपनाम दिने रे पनि तिमी अझै शिक्षित भएतापनि अशिक्षित जस्तो व्यवहार गर्ने तिमी ।। तिम्रै कारण म जस्ता कयौँ शक्ति कमजोरीमा परिणत भए कत्ति कत्ति त हिंसामा परी असह्य भई मृतक बनेउदाहरण निर्मला पन्तको अझै चुपचाप तिमीअब त बाटो हिंसाको अन्त्य गरिदेउन तिमी ।। सही असह्य भयो भनी रुदै छिन् उनीसमानताको बाटो खोलिदेउ भनी खसाल्दै छिन् आँशु
धरान / यस वर्षको पहिचान पुरस्कार अनुसन्धानमूलक कृति ‘सिरिजङ्गा, फाल्गुनन्द र इमानसिंह चेम्जोङका लेखोट’ र ‘गुरु’ उपन्यासलाई संयुक्त रूपमा प्रदान गरिने भएको छ । २०७८÷२०७९ को पहिचान पुरस्कार यी दुई कृतिलाई प्रदान गरिने पहिचान पुरस्कार कोषले शनिबार विज्ञप्तिमार्फत् जनाएको हो । ‘सिरिजङ्गा, फाल्गुनन्द र इमानसिंह चेम्जोङका लेखोट’ अर्जुनबाबु माबुहाङ र अमित थेबे मिहाङले सङ्कलन र सम्पादन गरेको कृति हो भने ‘गुरु’ कविता राईको कृति हो । तेह्रथुमको लालीगुराँस नगरपालिकाका नगर प्रमुखसमेत रहेका माबुहाङ लिम्बू जातिका विषयमा खोज–अनुसन्धान गर्छन्
म सानै थिएँ । आमाले मेरा दुबै कान छेडी सुनका मुन्द्री बनाएर लगाइ दिनु भएको थियो । कानमा सुनका मुन्द्री लगाउँने त्यसबेलाको त्यस गाउँभरिको फुच्चे सायद मै मात्र थिएँ । यद्यपी म सुनको महन्व बुझ्ने भइसकेको थिइँन । एक दिन सुनको महन्व बुझ्ने मेरा आफन्तले मलाई फकाइफुल्याइ मेरा कानका ती मुन्द्री फकालेर लगे । मैले नदिन खोज्दा पनि केही चलेन । बेलुका आमाले मेरा कानमा मुन्द्री नदेखेपछि मलाई तेरा कानका मुन्द्री खोई नानी ? भनेर आश्चर्य चकित मुद्रामा मेरा कान छाम्दै सोध्नुभयो । मैले पहिले त हराए भनेर टारेँ । तर आमाले बिश्वासै गर्नु भएन । कसरी हराए ? कहाँ हराए ? कसले लग्यो ? भन् त नानी भनेर फकाउँन थाल्नु भयो
टाढा धेरै टाढाबाट हेर्छुउसले तिमीलाई छोए जस्तै लाग्छ ।फेरि हेर्छु उसलाई तिमीले झ्याप्प अँगालो हाले जस्तै लाग्छ ।बेला उसलाई तिमीले छेडे जस्तोबेला उसले तिमीलाई थिचे जस्तोजति नजिकबाट चुम्न खोज्छुतिमी उति उति टाढा लाग्छ ।तर,उसको स्पर्शर तिम्रो अङ्कमाल उस्तै लाग्छ ।। हरदिनबिहान सूर्योदय र साँझ सूर्यास्त हुन्छदुबैपटक तिम्रो सौन्दर्य मौलाउँछ।प्रत्येक साँझ शीतलता बोकेरटाढैबाटतिमीलाई चिहाउँदै जून उदाउँछउसैगरी बिहानतिमीलाई नजिकबाट चिहाउँदैन्यानो छरेर जून अस्ताउँछ ।यी दुबै रमिता नियाल्छु रपिरोलिन्छु तिम्रो न्यानो स्पर्शकोपर्खाईमामिठा सपना तुन्दैम,बेला बिताई रहन्छु । तर,टाढाबाटयी सबै सौन्दर्यचिहाएर टोल्हा
उसको तस्वीर देख्न नपाई मैले टिप्पणी गर्दिहालेँ ।“चाँदनी शर्मा“,नाम जति राम्रो थियो नि मान्छे त्यो भन्दा धेरै राम्री लाग्थी मलाई । चाँदनी भन्दा सुन्दर केटिहरू मैले देख्दै नदेखेको त होइन, देख्ने बित्तिकै म फिदा भएको पनि होइन ।तर निरन्तर कुराकानीले, व्यवहारले मेरो मन उसका लागि पागल थियो ।“ओ महारानी,दुनियाँ फिदा बनाउने तस्वीर फेसबुकमा टाँस्न पर्छ?“मैले उसलाई मेसेन्जरमा मेसेज पठाएँ । पुग्न नपाई रिप्लाई आयो,“के हो महाराज,हजुरको दिल जलेको गन्ध यतासम्म आइपुगेको छ त“,साथमा स्माइलको इमोजी ।मलाई उसको यहि आदत मनपर्थ्यो,जे भने पनि नरिसाइ राम्ररी बोल्थिन् । “जलेक
चलचित्र निर्माताहरु आफ्ना चलचित्रको निर्मम समीक्षा सुन्न चाहँदैनन् । किनभने चलचित्र चल्दैन । घाटा हुन्छ । एकाङ्की र नाटक निर्माताहरुको मनोदशा पनि यो भन्दा भिन्न नहुनसक्ला । तर सर्जकहरु समालोचनात्मक चेतलाई सम्मान गर्छन् । र सच्चिन्छन् पनि । म समाचार लेख्ने मान्छे हुँ । हामी समाचारलाई अन्तिमसम्म सम्पादन गर्छौं । समाचारको मर्म सम्पादनसँग हुन्छ । अहिले सिर्जनाहरु पनि सम्पादन हुन्छन् । आख्यानमात्र होइन । कविता पनि सम्पादन हुन्छन् । र तिनका सम्पादक हुन्छन् । नाटक मञ्चनीय विधा हुनाले यसलाई मिहिन ढङगले प्रस्तुत गर्ने प्रयास गरिएको हुन्छ । काठमाडौंमा ४२ अङ्क सफल मञ्चन भइसकेपछि नाटक ‘खुवालुङ&rsqu
